Voorafgaand aan de NAVO-top in Den Haag roept de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) het kabinet op om gericht te werken aan een NAVO waarin Europa zelf verantwoordelijkheid draagt voor afschrikking en verdediging. Nu Amerikaanse steun aan het bondgenootschap steeds minder vanzelfsprekend is, biedt de stijging van de defensie-uitgaven volgens de AIV een kans én opdracht om de Europese pijler structureel te versterken. In het vandaag gepubliceerde advies Meer Europa, minder Amerika pleit de raad voor scherpe keuzes in militaire capaciteiten, besluitvorming, defensie-industrie en maatschappelijke weerbaarheid.
AIV-voorzitter Bert Koenders: “Wie veiligheid wil garanderen, moet bereid zijn daarvoor te handelen – ook als Amerikaanse steun wegvalt. Dat vraagt om inzetbare Europese capaciteit, politieke wil en intensieve steun aan Oekraïne. Nederland moet daarin laten zien dat het verantwoordelijkheid neemt: militair, maar ook diplomatiek en financieel.”
Europeanisering van de NAVO als strategische noodzaak
Volgens de AIV moet Europa zelfstandig in staat zijn de NAVO-afschrikkings- en verdedigingsstrategie geloofwaardig uit te voeren. Dat vereist een zwaarder Europees aandeel in de NAVO-commandostructuur en de mogelijkheid operaties aan te sturen wanneer Amerikaanse inzet wegvalt. De AIV pleit voor een versneld traject naar een NAVO met Europa als dragend fundament.
Gerichte versterking van militaire capaciteit
Volgens de AIV vereist geloofwaardige Europese afschrikking gerichte investeringen in een beperkt aantal strategische capaciteiten, zoals luchtverdediging, langeafstandswapens, strategisch transport, artillerie en elektronische oorlogsvoering. Nederland moet bijdragen aan de versterking van de oostflank, wat ook gevolgen heeft voor de inzetbaarheid en omvang van de Nederlandse krijgsmacht. Daarnaast moet Nederland deelnemen aan een militaire presentie in Oekraïne na een staakt-het-vuren, en actief meewerken aan de integratie van de Oekraïense defensie-industrie in de Europese productie.
Politieke besluitvorming hervormen
Effectieve militaire versterking vereist snelle en besluitvaardige politieke processen. De AIV stelt voor een Europese Veiligheidsraad op te richten met een vaste kern van besluitvaardige lidstaten uit de EU en NAVO, aangevuld met een flexibele schil. Nederland moet daarin een actieve rol vervullen. Ook pleit de raad voor een gezamenlijke stresstest voor het scenario waarin de VS zich abrupt uit NAVO-verband terugtrekken.
Brede benadering van veiligheid: industrie, diplomatie en weerbaarheid
Volgens het advies is veiligheid meer dan militaire paraatheid alleen. De raad wijst op het belang van diplomatie, maatschappelijk draagvlak en een sterke Europese defensie-industrie. Nederland kan bijdragen aan opschaling van de productie via langetermijncontracten, aangepaste wetgeving en investeringen in personeel en grondstoffen. Ook adviseert de raad om Europese financieringsinstrumenten, zoals gezamenlijke leningen en tijdelijke begrotingsruimte, doelgericht in te zetten voor collectieve veiligheid.